Банктар аялдардын ишкерлигин жана стратегиялык инвестицияларды колдоо үчүн жаңы инструменттерге ээ болушат

Бул тууралуу Улуттук банктын басма сөз кызматы билдирди. 

КРнын Улуттук банк Башкармасы 2025-жылдын 18-июнунда «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын айрым ченемдик укуктук актыларына өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө» токтомун кабыл алды. 

1. Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2004-жылдын 21-июлундагы «Активдерди классификациялоо жана потенциалдуу жоготууларды жана зыяндарды жабуу үчүн резервге тиешелүү чегерүүлөрдү киргизүү жөнүндө» жобону бекитүү тууралуу токтомуна төмөнкүдөй өзгөртүүлөр киргизилген:

«Активдерди классификациялоо жана мүмкүн болуучу жоготууларды жана зыяндарды жабуу үчүн резервдерди түзүү боюнча жобого» төмөнкүдөй өзгөртүүлөр киргизилди:

4.1-пунктунун 4.1.1-пункт ичи 17-абзац менен толукталды:

«Банктар активдерди «нормалдуу актив» катары классификациялоого укуктуу, эгерде алар ушул Жобонун 4.2.1 жана 4.2.2-ичендеринде көрсөтүлгөн талаптарга жооп берсе жана ошондой эле алар эл аралык каржы уюмдарынын, банктардын жана башка финансы-кредит уюмдарынын кепилдиги менен камсыздалган болсо, ал уюмдардын узак мөөнөттүү суверендүү рейтингдери Standard & Poor’s агенттиги тарабынан «A» деңгээлинен төмөн болбоого тийиш же Japan Credit Rating Agency (JCR), Fitch Ratings, Dominion Bond Rating Service (DBRS), Moody’s Investors Service жана ушул Жобонун 3-пунктунда көрсөтүлгөн критерийлерге жооп берген башка рейтинг агенттиктери тарабынан берилген тийиштүү рейтингге ээ болушу керек»;

 4.2-пунктунун 4.2.3-пункт ичинде биринчи абзац төмөнкүдөй редакцияда берилди:

«Банк, 4.2.7-ичинде көрсөтүлгөн талаптарга жооп бербеген, ЕАЭБге мүчө мамлекеттердин валютасынан башка чет элдик валютада берилген насыяны, эгерде карыз алуучунун жалпы кирешесинин 75%дан ашыгы чет элдик валютада (ЕАЭБ өлкөлөрүнөн тышкары) түзүлгөн болсо, жок дегенде «көзөмөлдөгү актив» катары классификациялап, 5% өлчөмүндө резерв түзүүгө милдеттүү»

4.2-пункту 4.2.6-пункту менен толукталды:

«Эгерде насыя 4.2.1 жана 4.2.2-ичендеринин талаптарына жооп берсе, банк аялдардын ишкердигин өнүктүрүүгө багытталган программалардын алкагында берилген насыялар боюнча 1% өлчөмүндө МБЖЖР (мүмкүн болуучу жоготууларды жабуу резерви) түзүүгө укуктуу. Программа максатты, каржылык колдоону (максималдуу сумма, пайыздык чен, мөөнөт, камсыздоо түрү) болсо, тандоо критерийлерин, ишке ашыруу жана башкаруу механизмдерин, натыйжалуулук көрсөткүчтөрүн жана күтүлгөн жыйынтыктарды камтышы керек.

Бул норма күчүнө киргенден кийин, ушул талаптарга жооп берген бардык насыялар, анын ичинде бул норма күчүнө киргенге чейин берилген бир насыялык линиянын алкагындагы бардык транштар, аталган жобого ылайык классификацияланышы мүмкүн»; 

4.2-пункту 4.2.7-пункту менен толукталды:

«Банк чет элдик валютада берилген ири насыя боюнча 2% өлчөмүндө МБЖЖР түзүүгө укуктуу, эгерде насыя ушул пункттун 4.2.1 жана 4.2.2-пунктарынын талаптарына жооп берсе жана Кыргыз Республикасынын экономикалык өсүшүнө өбөлгө түзгөн жана/же стратегиялык мааниге ээ максаттар үчүн юридикалык жактарга берилсе. Бул Жобого ылайык, ири насыя — бул 100 млн сомдон кем эмес (расмий курс боюнча чет элдик валютада эквиваленти) суммада берилген насыя болуп эсептелет. Эгерде мындай насыя боюнча 4.3-пунктунун 4.3.1 жана 4.3.2-пунктарында  көрсөтүлгөн терс тенденциялар байкалса, банк мындай насыяны жок дегенде «субстандарттуу» катары классификациялап, 15% өлчөмүндө МБЖЖР түзүүгө милдеттүү.

Бул пункт күчүнө киргенден кийин, эгерде карыз алуучу же байланышкан карыз алуучулар тобу башкача классификациядагы насыяга ээ болсо (классификацияланган активдерден тышкары), жаңы берилген насыяга ушул пункттагы классификация жана МБЖЖР өлчөмү колдонулушу мүмкүн»; 

4.3-пункту 4.3.3-пункту менен толукталды:

«Банк, ЕАЭБге мүчө өлкөлөрдүн валютасынан башка чет элдик валютада берилген насыяны, 4.2.7-пунктун  талаптарына жооп бербесе, жок дегенде «көзөмөлдөгү актив» катары классификациялап, 10% өлчөмүндө МБЖЖР түзүүгө милдеттүү, эгерде карыз алуучунун кирешелеринин 50%дан 75%га чейинки бөлүгү чет элдик валютада болсо»;

 4.3-пункту 4.3.4-пункту менен толукталды:

«Банк, ЕАЭБге мүчө өлкөлөрдүн валютасынан башка чет элдик валютада берилген насыяны, 4.2.7-пунктун талаптарына жооп бербесе, жок дегенде «субстандарттуу» катары классификациялап, 15% өлчөмүндө МБЖЖР түзүүгө милдеттүү, эгерде карыз алуучунун кирешесинин чет элдик валютадагы үлүшү 50%дан аз болсо»;

2. Ушундай эле өзгөртүүлөр КРнын Улуттук банк Башкармасынын 2009-жылдын 28-декабрындагы «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын айрым ченемдик укуктук актылары жөнүндө»  токтомуна киргизилген.

3. КРнын Улуттук банк Башкармасынын 2010-жылдын 30-июнундагы «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын айрым ченемдик укуктук актылары жөнүндө» токтомуна төмөнкүдөй өзгөртүүлөр киргизилген:

«Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынан лицензия алган коммерциялык банктарда жана башка финансы-кредиттик уюмдарда кредиттик тобокелдиктерди тескөөгө минималдуу талаптар жөнүндө» жобо:

төмөнкүдөй мазмундагы 3-4-пункт менен толукталсын:

«Аялдардын ишкердиги Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык -  ишкерлик болуп саналат»;

8.1-пункттун үчүнчү абзацы төмөнкүдөй редакцияда баяндалсын: 

« - кредиттөөнүн максаттарына жана башка шарттарга жараша кредиттердин түрлөрү, анын ичинде аялдардын ишкердигин өнүктүрүүгө багытталган кредиттер»;

61-пункт төмөнкүдөй редакцияда баяндалсын:

«Бланк кредиттерди берүү көнүмүш адатка айланбашы керек. Бланк кредиттер боюнча максималдуу тобокелдик банктын таза суммардык капиталынын 50% ашпоого тийиш (мөөнөттүү депозиттерди тарткан микрофинансылык компаниялар үчүн - өздүк капиталдын 50% ашпоого тийиш). Бланк кредиттерин берүүдө банк карыз алуучунун жогорку сапаттагы финансылык отчетуна жана бланктык кредитти берүүдөн мурунку узак мөөнөткө (2 жылдан кем эмес, 300 000 сомдон ашпаган кредиттерди кошпогондо) иштөөнүн кредиттик тарыхына ээ болууга тийиш».

Эскертүү: бланктык кредиттер боюнча максималдуу тобокелдикке Улуттук банк Башкармасынын 2019-жылдын 24-апрелиндеги токтому күчүнө киргенге чейин берилген күрөө менен камсыз кылынбаган жана Улуттук банк Башкармасынын токтомунда көрсөтүлгөн талаптарга жооп бербеген бардык кредиттер да камтылууга тийиш.

Жеке жактарга жана жеке ишкерлерге юридикалык жакты түзбөстөн берилген, жалпы төлөнбөгөн карызы 500 000 сомдон ашпагандар кирет:

• керектөө кредиттери боюнча: кредиттин суммасы 300 000 сомдон аз же барабар, мөөнөтү 36 айдан ашпайт, төлөө графиги; 
• ишкердик үчүн кредиттер боюнча: кредиттин суммасы 500 000 сомдон аз же барабар, мөөнөтү 48 айдан ашпайт, төлөө графиги.

Жогорудагы өзгөчөлүк төмөнкү шарттардын бири болгон кредиттерге тиешелүү:

• кредит боюнча пайыздык чен ай сайын Улуттук банктын расмий сайтында жарыялануучу керектөө кредиттери боюнча орточо салмактанып алынган пайыздык ченден (бир мезгилдин акырына карата) ашпоого тийиш;
• Насыя төмөнкү максаттар үчүн: билим берүү, саламаттыкты сактоо, үйдү оңдоо, узакка колдонулуучу товарларды (турмуш-тиричилик техникасы, эмерек, электроника) сатып алуу же жеке көмөкчү чарбаны өнүктүрүү чөйрөсүндөгү кызмат көрсөтүүлөргө акы төлөө максаттарына берилет, товарды сатып алуу же кызмат көрсөтүүлөрдү алуу үчүн карыз алуучу тарабынан берилген документтердин негизинде тиешелүү кызматтарды көрсөткөн же товарларды саткан уюмдун/жеке ишкердин банктык эсебине банк тарабынан накталай эмес формада акча каражаттарын которуу менен. Мында Банк төмөнкүлөргө милдеттүү: 1) келишимди текшерүүгө, анын ичинде уюмдун/жеке ишкердин лицензиясынын/каттоосунун болушун жана келишимдин предметинин кредиттин көрсөтүлгөн максатына ылайык келишин текшерүү (эгерде келишим болсо); 2) уюмдан/жеке ишкерден акча каражаттарынын түшкөндүгү жана иш жүзүндө кызмат көрсөтүүлөр/товарларды жөнөтүү жөнүндө тастыктоону алууга;
• насыя жеке ишкерлерге же бизнес ачууну пландаштырган адамдарга берилет. Карыз алуучу банкка долбоордун ишке ашырылышынын мүмкүндүгүн жана финансылык максатка ылайыктуулугун тастыктаган документтерди берүүгө милдеттүү. Банк берилген документтерди талдоого жана кредиттөө менен байланышкан тобокелдиктерге баа берүүгө милдеттүү;

Тандалган шартка карабастан, банк карыз алуучунун таза кирешесин эсептөө үчүн тиешелүү методологияны иштеп чыгууга жана колдонууга милдеттүү. Ошол эле учурда жогоруда көрсөтүлгөн талаптарга жооп берген кредиттердин суммасы карыз алуучунун жылдык таза кирешесинен (карыз алуучунун чыгашаларын эске алуу менен) ашпоого тийиш.

Бланктык кредиттерди эсептөөдөн алынып салынган кредиттер боюнча максималдуу тобокелдик таза суммардык капиталдын 25% ашпоого тийиш (мөөнөттүү депозиттерди тартуучу микрофинансылык компаниялар үчүн – өздүк капиталдын 25% ашпоого тийиш).

Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын бир катар башка ченемдик укуктук актыларына да өзгөртүүлөр киргизилген. Алар финансы системасын ийкемдүү кылуу, экономиканын негизги тармактарын өнүктүрүүгө көмөк көрсөтүү жана аялдардын ишкердиги сыяктуу социалдык маанилүү демилгелерди колдоо максатында иштелип чыккан.

Документ тууралуу кененирээк маалыматты шилтеме аркылуу кирип таанышсаңыз болот.