Банк карталарынын эволюциясы: кагаз прототиптен санарип капчыктарга чейин

Бүгүнкү күндө Кыргызстанда накталай эмес төлөмдөрдүн тездик менен өсүүсү байкалууда, банк карталары жарандардын каржылык жашоосунун ажырагыс бөлүгү болуп калды.

Банк карталарынын тарыхы: АКШдан баштап глобалдык жайылууга чейин  

Биринчи кредиттик кагаз картасы 1919-жылы АКШнын мамлекеттик кызматкерлери үчүн Western Union тарабынан чыгарылган. Бирок, карталарды массалык түрдө таратуу 1950-жылы Diners Club, ресторандарда төлөм үчүн биринчи пластикалык картаны ишке киргизгенде башталган. 1951-жылы Нью-Йорктогу Франклин Улуттук Банкы заманбап карталарга окшош биринчи кредиттик карталарды чыгара баштоого мүмкүндүк берген өнүккөн төлөм технологиясын иштеп чыккан.

1967-жылы Лондондо Barclays банкына тиешелүү биринчи банкомат орнотулуп, банк инфраструктурасын өнүктүрүүдө маанилүү кадам болуп калды. 1996-жылы банктык карталардагы микрочиптер үчүн EMV (Europay, MasterCard, Visa) стандарты ишке киргизилип, транзакциялардын коопсуздугунун деңгээлин жогорулаткан.

Банктык карталар Кыргызстанда: өнүгүү жана инновация  

Кыргызстанда банк карталарынын активдүү өнүгүүсү 2000-жылдардын башында башталган. 2006-жылы калктын калың катмары үчүн накталай эмес төлөмдөрдүн жеткиликтүүлүгүн камсыз кылган «Элкарт» улуттук төлөм системасын ишке киргизүү негизги окуя болду.

Улуттук банктын маалыматы боюнча, 2024-жылдын аягына карата өлкөдө жүгүртүүдө  9,1 миллион банк картасы болгон, бул өткөн жылга салыштырмалуу 2,3 миллионго көп.

Кыргызстандагы заманбап банк карталары

Бүгүнкү күндө Кыргызстанда төмөнкү төлөм системаларынын карталары жеткиликтүү:

• Visa: Классикалык жана премиум карталары (Classic, Gold, Platinum, Infinite), кызматтардын жана артыкчылыктардын кенири спектрин камсыз кылат. 
• MasterCard: Карталардын ар кандай түрлөрүн тагыраагы эл аралык которууларга ылайыктуу шарттарды сунуштайт. 
• UnionPay: Кытайлык төлөм системасы, Кыргызстанда болгону менен таратууда айрым чектөөлөрү бар. 
• «Элкарт»: Улуттук төлөм системасы, өлкө ичиндеги транзакциялар жана буга чейин орусиялык  «Мир» системасы менен интеграцияланган

Ири банктар карталардын кеңири спектрин, анын ичинде виртуалдык карталарды, ошондой эле социалдык төлөмдөргө, бизнес кардарларга, жаштарга, жада калса өспүрүм балдарга атайын сунуштарды сунуштайт. 

Азыркы тенденциялар жана перспективалар 

Кыргызстан накталай эмес төлөмдөрдү активдүү өнүктүрүүнү, заманбап технологияларды киргизүүнү жана инфраструктураны кеңейтүүнү улантууда. Банктык карталардын жана банкоматтардын санынын өсүшү өлкөнүн экономиканы финансылык инклюзияга жана санариптештирүүгө умтулуусун көрсөтүп турат.

Улуттук банк ошондой эле төлөм транзакцияларынын коопсуздугун жогорулатуу боюнча чараларды көрүп жатат, анын ичинде Кыргызстанда эл аралык төлөм системаларынын процессингдик борборлорун локалдаштыруу боюнча демилгелер да бар.

Ошентип, Кыргызстанда банк карталары сейрек кездешүүчү нерседен күнүмдүк инструментке айланып, өлкөнүн жарандары үчүн финансылык операциялардын ыңгайлуулугун жана коопсуздугун камсыздоодо.