Санариптик өнүктүрүү жана инновациялык технологиялар министрлиги Кыргызстандын Улуттук банкы менен биргеликте жарандардын каржылык коопсуздугунун жаңы механизми ишке киргенин жарыялады - «Насыя алууга өзүнө-өзү тыюу салуу».
Механизм 2025-жылдын 1-ноябрынан тарта күчүнө кирет, бул тууралуу санариптик өнүктүрүү жана инновациялык технологиялар министри Азамат Жамангулов КР Улуттук банкында өткөн маалымат жыйынында билдирди.
Анын айтымында, бул демилге Жогорку Кеңештин депутаттары тарабынан сунушталып, 2025-жылдын 30-июлунда КРнын президенти тарабынан кол коюлган.
«Кредиттерге өзүнө-өзү тыюу салуу системасы алдамчылыктын алдын алуунун эң эффективдүү инструменттеринин бири болот деп эсептейбиз. Алдамчылар паспорттук маалыматтарды алса да, эч бир банк же микрофинансылык компания жеке адамдын атына онлайн насыя бере албайт», - деп баса белгиледи КРнын Улуттук банкынын төрагасынын орун басары Бектур Алиев.
Ал кошумчалагандай, бул механизмдин ишке кириши жарандарды финансылык кылмыштардан коргоо боюнча масштабдуу иштердин башталышы болуп саналат.
«Насыяга өзүн-өзү тыюу салуу» деген эмне
«Өзүнө-өзү тыюу» - жарандардын банктардан жана микрофинансылык уюмдардан кредиттерди жана кредиттерди алуу мүмкүнчүлүгүн алдын ала чектөөнүн эркин жана ыктыярдуу варианты.
Механизмдин негизги максаты
- Алдамчылыктын алдын алуу: Уурдалган же жасалма документтерди колдонуу менен кредиттерди берүүнүн алдын алат.
- Кредиттик тарыхты көзөмөлдөө: каалаган убакта сиздин атыңызга санариптик «кулпу» коюу мүмкүнчүлүгү.
- Каржылык этияттык: адамдарды импульсивдүү чечимдерден жана карыз тузагынан коргоо.
Кантип өзүнө-өзү тыюу салуу же аны алып салуу керек
Тыюу салууну Мамлекеттик электрондук кызматтар порталы же Tunduk мобилдик тиркемеси аркылуу аралыктан жана акысыз орнотуп же алып салууга болот.
Ишке киргизүүнүн ирээттүүлүгү
- Tunduk тиркемесине кирүү.
- «Насыяга өзүнө-өзү тыюу салуу» кызматын тандоо.
- «Арызды каттоо» баскычын басуу.
- («Ишеним») Кредиттик бюросун көрсөтүү.
- Бардыгын тастыктоо - коргоо дароо активдештирет.
Тыюу салууну ушундай эле жол менен алып салууга мүмкүн. Бирок, ал 12 сааттан кийин күчүнө кирет, бул колдонуучу алдамчылыктан шектенсе, өтүнүчтү жокко чыгарууга мүмкүндүк берет.
Тыюу салуу каякта иштейт
Кыргызстанда эки кредиттик бюро иштейт: «Ишеним» жана «СЭС». Экөөнүн бирөөнө тыюу салуу жетиштүү, анткени банктар жана микрофинансылык уюмдар (МФУ) эки бюрону тең текшерет.
Насыя берүүчүлөрдүн жоопкерчилиги
Насыяны берүүдөн мурун финансы институттары өзүнө тыюу салуунун бар-жоктугун текшерүүгө милдеттүү.
Эгерде кредит активдүү өзүнө-өзү тыюу салуу менен берилсе, келишим жараксыз деп эсептелет, ал эми жеке жак аны төлөөгө милдеттүү эмес. Бул учурда кредит берүүчү жоопкерчилик тартат.