2026-жылга салыктык өзгөртүүлөр: эмнелерди азыртан билүү керек

Сөз «Эркин-Тоо» гезитинин 2025-жылдын 4-ноябрында (№ 84) жарыяланган Кыргыз Республикасынын 2025-жылдын 29-октябрындагы  №243 мыйзамы менен КРнын Салык кодексине жана бир катар башка ченемдик укуктук актыларга киргизилген өзгөртүүлөр жөнүндө болуп жатат.

Төмөндө – бизнес жана жарандар азыр эске алышы керек болгон негизги жаңылануулар болуп саналат.

ЕАЭБден товарларды убактылуу ташып келүү

Биринчи жолу ЕАЭБге мүчө мамлекеттерден товарларды убактылуу ташып келүү жана алып чыгуу мөөнөтү 24 айдан ашпоого тийиш деп белгиленди.

Товарлардын кээ бир категориялары үчүн Министрлер Кабинети андан да узак мөөнөт белгилөөгө укуктуу. Эгерде товарлар белгиленген мөөнөттө ташылып же импорттолбосо, салыктык милдеттенме импорт же экспорттоо күнү келип чыгат.

Азыр ишкердик деп эмне саналат?

Иштин «системалуу негизде» аныктамасы кеңейтилди.

Жылына эки жолудан ашык акы төлөнүүчү жумуштар же кызматтар көрсөтүлсө, мындай иш ишкердик болуп эсептелет. Буга чейин бул эреже товарларга гана тиешелүү болчу.

«Жеке эмес субъект» жана бизнестин бөлүнүшү 

«Жеке эмес субъект» түшүнүгү киргизилди — жеке ишкер катары каттоодон өтпөстөн ишкердик максатында товарларды сатып алган жеке адам.

Бизнестин бөлүнүү түшүнүгү — салык жүгүн азайтуу үчүн өз ара көз каранды субъекттердин ортосунда кирешелерди жасалма бөлүштүрүү — мыйзамда да бекитилген.

Бөлүнүү критерийлерине кирген субъекттер бирдиктүү салык жана патенттик режим боюнча 0% жана 0,5% чендерин колдонуу укугун жоготот.

«Тамчы» АФИА атайын режими 

Атайын салык режими «Тамчы» АФИА камтуу менен кеңейтилди. Аймактын резиденттери салыктын бардык түрүнөн бошотулат.

«Тамчы» аймагынан Кыргызстандын башка аймагына товарларды алып чыгууда жалпы тартипте салык колдонулат.

Чет өлкөлүк уюмдар жана транзакциялар үчүн салык

Кыргыз Республикасында туруктуу мекемеси жок, Кыргызстандын банктарында эсептерди ачкан чет өлкөлүк уюмдар бүтүм салыгын төлөөчүлөр болуп таанылат.

Бул учурда банк салык агенти катары иш алып барат.

Мындай уюмдар бир гана транзакция жүргүзүүгө укуктуу.

«Чет элдик» төлөм терминалдарына тыюу салуу

Төмөнкүлөрдү ишкердик ишмердүүлүктө колдонууга тыюу салынат:

• POS терминалдар;
• QR коддор;
• электрондук капчыктар;
• башка адамга катталган же жеке максаттар үчүн колдонулган түзмөктөр.

Бузуулар административдик жоопкерчиликке тартылат. Салык органдарынын аткаруу ыйгарым укуктары бар.

Салык органдарынын ыйгарым укуктарын кеңейтүү

Салык кызматы төмөнкүлөргө укуктуу:

• Салык постторунда видеокөзөмөл системасын орнотуу;
• Операторлор (O!Money, MegaPay, ЭЛСОМ, МБАНК ж.б.) аркылуу жеке адамдардын электрондук капчыктарынан салык карыздарын өндүрүү;
• Электрондук капчыктын бардык операторлоруна салык талаптарын алдын ала жөнөтүү. 

Бирдиктүү салык эсеби (БСЭ)

Пилоттук долбоордун алкагында Бирдиктүү салык эсеби — виртуалдык «салык капчыгы» киргизилди.

Салык төлөөчү бир жолку төлөмдү жасай алат, ал эми салык кызматы акча каражаттарын салыктар менен төгүмдөрдүн ортосунда автоматтык түрдө бөлүштүрөт.

Электрондук билдирүүлөр - салык төлөөчүнүн макулдугусуз

Мындар ары салык төлөөчүнүн макулдугусуз төмөнкүлөр электрондук түрдө жөнөтүлүшү мүмкүн:

• камера жана жеринде текшерүүлөрдүн натыйжалары;
• карыздар жөнүндө билдирүүлөр;
• кийинкиге калтыруу жана бөлүп төлөө пландары боюнча чечимдер;
• мүлк салыгы боюнча билдирүүлөр ж.б.

Базарлар жана соода борборлору үчүн жаңы эрежелер

Базардын жана соода борборлорунун администрацияларына, анын ичинде Дордойго төмөнкүлөрдү көзөмөлдөө ыйгарым укуктары берилди:

• патенттердин болушу;
• мүлк салыгын төлөө.

Көзөмөлдөө тартибин Министрлер Кабинети бекитет.

Патент системасы: каттоону жөнөкөйлөтүү

Электрондук система аркылуу патент алуу жеке адамды салык органдарында автоматтык түрдө каттоодон өткөрөт. Жеке ишкерди патенттин негизинде каттоо арыз бербестен аяктайт. Патент 30 күндөн ашык жок болсо, каттоо жокко чыгарылат.

Мөөнөттөр жана процедуралар

Арыз боюнча салыктык каттоо 1 жумушчу күндү талап кылат (мурда 3). Салык органдарынын чечимдерине даттануу мөөнөтү 60 күнгө чейин узартылды. Банктар 5 жумушчу күндүн ичинде салык органдарына эл аралык которуулар жөнүндө маалыматты берүүгө милдеттүү.

Мүлк салыгын өзгөртүү

Жаңы салык структурасы киргизилди:

• турак жайга салык;
• турак эмес мүлк салыгы;
• айыл чарба жер салыгы.

Бир катар объектилер боюнча маалыматтык эсептөөлөрдү тапшыруу жокко чыгарылды.

Курулуш тармагы жана бирдиктүү салыкка өтүү

Мыйзам курулуш компаниялары үчүн жалпы салык режиминен калган инвентарлар, бүтпөй калган курулуштар жана бүткөрүлгөн курулуштар үчүн КНС оңдоо менен бирдиктүү салыкка өтүү механизмин карайт. КНС төлөөнү эки жылга чейин кийинкиге калтыруу банктык кепилдиксиз эле мүмкүн.

Футбол тармагы үчүн жеңилдиктер

Футбол тармагында иш алып барган уюмдар бардык салыктардан, анын ичинде мүлк жана жер салыктарынан бошотулган. Мындай уюмдардын кызматкерлеринин кирешелеринен киреше салыгы салынбайт, бирок камсыздандыруу төгүмдөрүн төлөө милдети сакталат.

Камсыздандыруу төгүмдөрү боюнча айыптарды жана туумдарды алуу

Кыргыз Республикасынын 2025-жылдын 29-октябрындагы №249 өзүнчө мыйзамы менен:

• эгерде 2026-жылдын 1-январына карата негизги сумма төлөнбөгөн болсо, айыптык санкцияларды жана туумдарды автоматтык түрдө эсептен чыгаруу;
• эгерде негизги карыз 2026-жылдын 1-июлуна чейин төлөнсө, талап боюнча эсептен чыгаруу.

Өзгөртүүлөр качан күчүнө кирет

Түзөтүүлөрдүн негизги бөлүгү мыйзам расмий жарыялангандан 15 күндөн кийин күчүнө кирет. Жаңы жоболор салыктык башкарууга болгон мамилени олуттуу түрдө өзгөртөт жана ишканалардан жана жеке адамдардан 2026-жылга чейин кылдат ыңгайлашууну талап кылат.