1886-жылдын айлыгы: Кыргызстанда ал бүгүнкү күндө эмнеге жетет?

1-май жөн гана эс алуу күн эмес, 1886-жылдан берки жумушчулардын укуктары үчүн күрөштүн символу. Ал кезде жумушчулар канча акча табышчу жана ал акчага Кыргызстанда эмне сатып алышмак? 

Эске салсак, 1-май күнү 1886-жылы жумушчулардын Чикагодо иш таштоосу менен байланышкан тарыхый мааниси бар күн болуп саналат. Ал кезде жумушчулар 8 сааттык жумуш күнү үчүн күрөшүшкөн.

19-кылымдын айлыктары: Эртеден кечке чейин иштөө

1886-жылы АКШда орточо жумушчу өзүнүн чеберчилик деңгээлине жараша күнүнө 1 доллардан 3 долларга чейин иштеп тапчу. Мисалдар:

• Заводдун жумушчусу – 1,5 доллар; 
• Темир жолчу – 2 доллар;
• Дасыккан жыгач уста – 3 доллар;
• Тигүүчү аял – 0,75 доллар 

Ошентип, айына төмөнкүдөй жыйынтык болчу:

• Заводдун жумушчусу – болжол менен 36 доллар;
• Темир жолчу – 48 доллар;
• Жыгач устасы - 72-80 доллар.

Заманбап реалдуулуктарга которуу: бул сом менен канча турат?

Тарыхчылар жана экономисттер 1886-жылы 1 доллар = 2025-жылы болжол менен 33 доллар деп эсептешет. Эгерде аны 1 доллардын орточо курсу ≈ 88 сом менен сомго которсок, анда биз:

• Заводдун жумушчусу — $36 × 33 = $1 миң 188 → ~105 миң сом;
• Темир жолчу — $48 × 33 = $1 миң 584 → ~140 миң сом;
• Жыгач уста — $72 × 33 = $2 миң 376 → ~210 миң сом.

Чынында бул сандар кагаз жүзүндө таасирдүү көрүнөт – 2025-жылы Кыргызстанда орточо эмгек акы 39 миң сомду түздү. Бирок сүйүнүүгө шашпаңыз.

«1886-жылкы америкалык жумушчу» 2025-жылы Кыргызстанда кантип жашамак?

Бул акчаны алды дейли – 140 миң сом (тарыхый ченем боюнча темир жолчунун айлыгы) дейли. Ал бул каражатка эмне кыла алат?

Бишкектен ижарага үй алуу

1 бөлмөлүү батир орточо – 15 000-20 000 сом.

Бир айлык тамак-аш (адам башына)

Жетишкен үнөмдөө менен - 10-15 миң сом.

Комуналдык төлөм+интернет

Орто эсеп менен Бишкек шаарында коммуналдык кызматтар айына 2-4 миң сомдун тегерегинде.

Кийим-кече, майда чыгымдар, транспорт

Болжол менен айтканда, чыгашалардын бул категориясына айына дагы 10-15 миң сом коротсо болот.

Корутунду: бул каражат менен жыргап жашаса боло , ал тургай, ипотекалык турак жайга же инвестицияга сала алат.  Бирок бул, эгерде биз эквиваленттүү сумманы «сатып алуу жөндөмдүүлүгү боюнча»колдонсок. Чындыгында 1886-жылдын жумушчуларында мындай шарттар болгон эмес.

Банк карталары

1886-жылы жумушчулар каникулсуз, камсыздандыруусуз жана пенсиясыз, күнүнө 10–12 саат иштешкен. Бүгүнкү  күндө Кыргызстанда бардык экономикалык кыйынчылыктарга карабастан, төмөнкү мүмкүнчүлүктөр бар:

• акы төлөнүүчү майрамдар;
• пенсиялык топтоо;
• банктык кызматтар жана кредиттер;
• жок дегенде негизги социалдык пакет.

Эмгек майрамында эмнелерди айтса болот?

Эгерде 19-кылымдын аягындагы жумушчулар 2025-жылы күтүлбөгөн жерден Бишкекке келип калышып, «өздөрүнүн» айлыгын алышса, алар таң калышмак. Балким, «Айчүрөк» соода борборуна барып, кафеден шакарап кошулган палоо жеп … бензиндин баасын арзандатып, айлык акыны көтөрүүнү талап кылып кайрадан митингге чыгышмак.