Мелс Аттокуров: «Ачык платформалар, инклюзивдүү чечимдер жана санариптик инструменттерге болгон ишеним — заманбап каржы тутумунун негизин түзүшү керек»

Бишкек эл аралык каржы форуму – 2025 он өлкөдөн келген 400дөн ашуун катышуучуну чогултту. Алардын катарында жөнгө салуучу органдардын жана банктардын өкүлдөрү, эл аралык уюмдар, эксперттер жана аналитиктер болду. 

Бул иш-чаранын маалыматтык өнөктөшү Banks.kg порталы болду.

«Санариптик технологиялар мындан ары келечектин элементи болбой, күнүмдүк жашообуздун ажырагыс бөлүгүнө айланды. Бул бизге жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачуу менен бирге жаңы чакырыктарды да жаратат. Улуттук банк каржы системасын заманбап өзгөрүүлөргө ыңгайлаштыруунун маанисин терең түшүнөт. Технологиялар тез өнүгүп жаткан шартта, Улуттук банк тарабынан каржылык кызматтарды санариптештирүүгө, жеткиликтүүлүгүн жогорулатууга жана өлкө экономикасын өнүктүрүүгө өбөлгө түзгөн жөнгө салуучу ченемдик база түзүлүп жатканын белгилеп кетким келет. Ошол эле учурда каржы тутумунун коопсуздугун камсыз кылуу чаралары эске алынышы абзел», — деди Мелс Аттокуров.

Андан соң ал Улуттук банктын ишмердүүлүгүндөгү бир нече негизги багыттарды белгиледи.

Биринчи багыт — каржылык кызматтарды санариптештирүү. 2023-жылы КРнын Министрлер Кабинети жана Улуттук банк 2027-жылга чейин накталай эмес төлөмдөрдүн үлүшүн көбөйтүү боюнча мамлекеттик программанын жаңы этабын бекитишкен. Ошондой эле Улуттук банк «Кыргыз Республикасынын төлөм системасын өнүктүрүүнүн негизги багыттары (2023–2027-жылдар)» тууралуу токтом кабыл алган.

Бул документтер алкагында жаңы санариптик төлөм технологияларын, калкты аралыктан банктык тейлөөнү ишке киргизүү, накталай эмес төлөмдөрдүн коопсуздук деңгээлин камсыз кылуу боюнча комплекстүү чаралар каралган.

«Мындан тышкары, Улуттук банк «Санарип сом» долбоорун ишке ашырууда. Бул — өлкө масштабындагы маанилүү стратегиялык долбоор. Азыркы учурда бул багыттагы иштер аяктап калды. Санарип сом Кыргызстандын аймагында расмий төлөм каражаты катары колдонууга мүмкүнчүлүк берген мыйзамдык өзгөртүүлөр кабыл алынды. Эгерде тесттик этап ийгиликтүү өтсө, 2027-жылдын 1-январынан тарта мыйзамдуу күчүнө кирет», — деп билдирди Аттокуров.

Экинчи багыт — финтехти жөнгө салуу, инновациялык экосистемаларды туруктуу өнүктүрүү, накталай эмес төлөмдөрдү кеңейтүү, жарандар менен ишкерликке кызмат көрсөтүүнүн ылдамдыгын жогорулатуу.

«Улуттук банктын аракеттери, бир жагынан, каржы рыногун өнүктүрүүгө жагымдуу шарттарды түзүүгө, экинчи жагынан, коопсуздукту жана жеткиликтүүлүктү камсыз кылууга багытталган. Финансылык кызмат көрсөтүүлөр тармагындагы жаңы технологияларды сынап көрүү үчүн атайын жөнгө салуучу режимдер киргизилген. Бул режим жаңы технологияларды рынок катышуучуларынын өз алдынча текшерүүсүнө жана тобокелдиктерди азайтуу чараларын иштеп чыгууга шарт түзөт», — деди ал.

Ошондой эле ал рынок катышуучуларынын маалыматтык тутумдарын интеграциялоону жөнөкөйлөштүрүү, жаңы кызмат жана өндүрүмдөрдү ишке киргизүү максатында жалпыланган интерфейс стандарттарын ишке ашыруу боюнча иштер жүрүп жатканын кошумчалады. OpenAPI долбоору процесстерди оптималдаштырууга, санариптик кызматтардын сапатын жогорулатууга жана ачык банкинг демилгелерин колдоого багытталган. Бул стандарттар банктар менен финтех-компаниялар үчүн кардар тартууда жана тобокелдиктерди башкарууда жаңы мүмкүнчүлүктөрдү ачып, өнүгүү чыгымдарын кыскартат.

Үчүнчү багыт — туруктуу өнүгүү жана жашыл каржы. Глобалдык туруктуу өнүгүү күн тартибинин өзгөрүүсү менен бул багыт азыркы финансылык архитектуранын ажырагыс бөлүгүнө айланып баратат. ESG принциптери тобокелдиктерди башкаруунун, инвестициялык тажрыйбанын жана рынок катышуучуларынын ишенимдүүлүгүнүн жаңы стандарттарын аныктап жатат.

«Биз экологиялык, социалдык жана башкаруу максаттарын колдоого жөндөмдүү каржы чөйрөсүн калыптандыруу багытында иштеп жатабыз. Улуттук банктын туруктуу каржыны өнүктүрүү боюнча жол картасы бар. Анын алкагында социалдык өндүрүмдөрдү өнүктүрүүгө шарттар түзүлүүдө, ченемдик база жакшыртылып, экономикалык тобокелдиктерди баалоо ыкмалары иштелип чыгууда. Бул аракеттер банктар менен экономиканын жаңы сегменттери үчүн узак мөөнөттүү туруктуулукту камсыз кылууга жана мүмкүнчүлүктөрдү кеңейтүүгө багытталган», — деп кошумчалады Мелс Аттокуров.

«Кыргызстандын келечектеги каржы экосистемасы — бул санариптик, туруктуу жана инклюзивдүү мейкиндик болушу керек. Ал жерде ар бир жаран жашаган жерине, социалдык абалына же санариптик сабаттуулугуна карабастан, коопсуз жана жеткиликтүү каржылык кызматтардан пайдалана алууга тийиш. Ачык платформалар, инклюзивдүү чечимдер жана санариптик инструменттерге болгон ишеним — заманбап каржы системасынын негизин түзүшү зарыл. Ошол эле учурда, алдыда бизди бул пландарды ийгиликтүү ишке ашыруу жана экономиканы өнүктүрүү үчүн дагы чоң иштер күтүп турат. Ошондуктан, биз бардык каржы рыногунун катышуучуларын туруктуу, инновациялык жана инклюзивдүү каржы системасын биргеликте түзүүгө чакырабыз», — деп жыйынтыктады Улуттук банктын төрагасынын орун басары.

 Сүрөт: Министрлер кабинети