Кыргызcтандын банктарынын чет элдик кардарлар менен болгон талаштары кандай чечилет?

Орусиянын жогорку сотунун жарандар менен чет өлкөлүк банктардын ортосундагы талаш-тартыштарды алардын сотторунда кароого уруксат берген соңку чечимине байланыштуу, Кыргызстандын Улуттук банкы Banks.kg порталынын кыргыз банктарынын чет өлкөлүк жарандарга, анын ичинде орусиялыктарга карата ишмердүүлүгү боюнча бир катар актуалдуу суроолоруна жооп берди. 

- Улуттук банк Кыргызстандын банктары тарабынан чет мамлекеттердин, анын ичинде Орусиянын жарандарынын алдындагы милдеттенмелеринин аткарылышын кандай көзөмөлдөйт?

- Эсептерди ачууда жана жүргүзүүдө чет өлкөлүк жеке жана юридикалык жактар, Кыргыз Республикасынын жеке жана юридикалык жактары менен бирдей укуктарга жана милдеттерге ээ болуп саналат.

Коммерциялык банктар тарабынан жеке адамдардын, жеке ишкерлердин жана юридикалык жактардын банктык эсептерди, банктык депозиттик эсептерди (депозиттерди) ачуу, жүргүзүү жана жабуу тартиби Улуттук банктын токтому менен бекитилген банктык эсептер, банктык депозиттик эсептер (депозиттер) менен иштөө боюнча нускамада аныкталат. 

- Эгерде кардар чет элдик жеке жак болсо, банк менен кардар ортосундагы талаш-тартыштарды сотко чейин жөнгө салуунун Кыргызстанда милдеттүү жол-жоболору барбы?

- Банк мыйзамдары «кардар» түшүнүгүн түздөн-түз караган эмес. Өз кезегинде кардарларды резиденттер жана резидент эместер деп бөлбөстөн, аманатчы/займ алуучу деп түшүндүрүлөт.

КРнын «Банктар жана банк иши жөнүндө» мыйзамынын 12-беренесине ылайык, банктык кызмат көрсөтүүчү жактар банк мыйзамдарынын талаптарына жооп берген жана кардарлардын суроо-талаптарын кароонун тартибин жөнгө салуучу документтерге ээ болууга милдеттүү.

Келишимди аткарууда келип чыккан талаш-тартыштар, эгерде алар тараптардын макулдашуусу боюнча чечилбесе, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген тартипте, анын ичинде талаш-тартыштарды сотко чейин жөнгө салуунун алкагында чечилет. Ошондой эле банк менен кардардын ортосундагы келишимдик шарттарда сотко чейинки жөнгө салуу, тактап айтканда, банкка доо жөнөтүү каралышы мүмкүн экенин белгилейбиз. 

Мындан тышкары, банк көрсөткөн кызматтардын алкагында талаш-тартыштар келип чыккан учурда Улуттук банкка да арыз менен кайрылса  болот.

- Кыргыз банктары менен чет өлкөлүк жарандардын ортосундагы талаш-тартыштар чет өлкөлүк соттордо (мисалы, Орусияда) каралып жаткан иштерде КР Улуттук банкы кандай позицияны карманат? Дегеле чет өлкөлүк сот органдары менен кызматташуу пландалып жатабы?

«Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жөнүндө» конституциялык мыйзамынын 40-беренесинин 5-бөлүгүнө ылайык, ушул конституциялык мыйзамда жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралгандан башка учурларда, Улуттук банк банктардын, банктык эмес финансы-кредиттик уюмдардын жана Улуттук банк тарабынан көзөмөлдөнгөн башка юридикалык жактардын учурдагы ишине кийлигишпейт.

Улуттук банк коммерциялык банктар менен алардын кардарларынын, анын ичинде чет өлкөлүк жарандардын ортосундагы жеке-укуктук талаш-тартыштарга катышпайт. Демек, Улуттук банк коммерциялык банктар менен чет өлкөлүк жарандардын ортосундагы чет өлкөлүк соттордо каралып жаткан талаштарга кийлигишпейт.

Чет өлкөлүк сот органдары менен кызматташуу Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына жана мыйзамда белгиленген тартипте күчүнө кирген, Кыргыз Республикасы катышуучусу болуп саналган эл аралык келишимдерге ылайык жүзөгө ашырылат.

- Кыргызстандын банктарында эсеп ачкан чет элдик керектөөчүлөрдүн укуктарын коргоонун кандай механизмдери каралган?

- Кыргыз Республикасынын мыйзамында белгиленген тартипте күчүнө кирген, Кыргыз Республикасы катышуучу болуп саналган эл аралык келишимде белгиленгенден башка учурларда, чет өлкөлүк жарандар жана жарандыгы жок адамдар өлкөнүн жарандары менен бирдей укуктардан пайдаланат жана милдеттерди аткарышат.

Кыргыз Республикасындагы чет өлкөлүк жарандар банктык кызмат көрсөтүүлөрдү керектөөчүлөр катары өз укуктарын коргоо үчүн Кыргызстандын жарандары менен бирдей негизде КРнын Улуттук банкына кайрылууга укуктуу.

- Кыргызстандын банктарында эсеп ачууда башка өлкөнүн жарандары кандай тобокелдиктерди эске алышы керек жана бул тобокелдиктерди минималдаштыруу боюнча Улуттук банк тарабынан кандай чаралар сунушталууда?

- Банктык эсептер менен иштөө боюнча нускаманын талаптарына ылайык,  банктык эсептерге (депозиттерге), жеке жана юридикалык жактарга (резиденттер жана резидент эместер) эсеп ачуу жана/же банктык операцияны жүргүзүү үчүн зарыл болгон документтердин толук пакети берилүүгө тийиш.

Кардарга кызмат көрсөтүүдө коммерциялык банктар террористтик ишти каржылоого жана кылмыштуу кирешелерди легализациялоого (адалдоого) каршы аракеттенүү чөйрөсүндөгү мыйзамдардын талаптарын сакташат, кардардын ишин тийиштүү түрдө текшерүү боюнча чараларды көрүшөт, «өз кардарыңды тааны» принциптерин сакташат, ошондой эле санкциялык тобокелдиктерди эске алышат.

Толугураак талаптар менен Улуттук банктын www.nbkr.kg расмий сайтынан шилтеме аркылуу кирип таанышууга болот.

 - Улуттук банк чет мамлекеттерде (мисалы, Орусияда) өз кызматтарын жарнамалаган банктардын ишин жөнгө салабы? Мындай операциялар өзүнчө лицензияны талап кылабы?

- Банктар жөнүндө мыйзамдын 48-беренесине ылайык, банктар лицензияда так көрсөтүү менен улуттук же чет өлкө валютасында Кыргыз Республикасынын аймагында жүзөгө ашыруучу банктык операциялары камтылган.

Кыргызстандын резиденттерин чет мамлекетте жарнама кылуу ошол өлкөнүн мыйзамдарынын талаптары менен жөнгө салынат.

Ошондой эле, КРнын «Банктар жана банк иши жөнүндө» мыйзамынын 55-беренесинин 1-бөлүгүнө ылайык, банктарга жана Улуттук банк тарабынан көзөмөлдөнгөн башка жактарга иштин чыныгы абалына туура келбеген жарнакты көрсөтүүгө тыюу салынганын белгилейбиз.

- Кыргыз Республикасы менен Орусиянын ортосунда эки өлкөнүн жарандарынын ортосундагы каржылык талаштар боюнча соттун чечимдерин таанууну жөнгө салган келишимдер барбы?

- Кыргыз Республикасы менен Орусиянын ортосунда жарандык, үй-бүлөлүк жана кылмыш иштери боюнча юридикалык жардам жана укуктук мамилелер жөнүндө макулдашуулар бар. Ушул келишимдин 50-беренесине ылайык, келишим түзүүчү тараптар юстиция мекемелеринин жарандык жана үй-бүлөлүк иштер боюнча мыйзамдуу күчүнө кирген чечимдерин, ошондой эле кылмыш менен келтирилген зыяндын ордун толтуруу бөлүгүндөгү өкүмдөрдү өз ара тааныйт жана аткарышат.

- Улуттук банк Орусиянын жогорку сотунун чечиминин Кыргызстандын банк тутумунун аброюна тийгизе турган таасирин кандай баалайт?

 - Орусиянын жогорку сотунун позициясы федерациянын процессуалдык мыйзамдарынын колдонуудагы нормаларына негизделет.

Ошону менен бирге, Кыргыз Республикасынын банк тутумунун аброю коммерциялык банктардын Кыргыз Республикасынын тиешелүү мыйзамдарын, анын ичинде КРнын Улуттук банкынын ченемдик укуктук актыларын сактоосунан көз каранды.

Бирок Улуттук банк коммерциялык банктар менен алардын кардарларынын, анын ичинде чет өлкөлүк жарандардын ортосундагы жеке-укуктук талаш-тартыштарга катышуучу эмес. Демек, Улуттук банк коммерциялык банктар менен чет өлкөлүк жарандардын ортосундагы чет өлкөлүк соттордо каралып жаткан талаштарга кийлигишпейт.